DEREDEN TEPEDEN ÇİNKO XXIV

ÇİNKO ve ÇÖLİAK  HASTALIĞI

Çöliak hastalığı ya da diğer adıyla Gluten enteropatisi  vilusların bozulmasına sebep olarak yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince barsakta hasarlar oluşturan dominant geçişli, kalıtsal  bir sindirim sistemi hastalığıdır.

Buğday, arpa, çavdar, yulaf glutenine entolerans sonucu oluşur.      

 Gluten, gluteinin ve gliadin adlı iki protein fraksiyonu içerir. Hastalık seyrinde gliadine yönelik reaksiyonlar sonucu villus atrofisi gelişmektedir.

İnsan doku transglutaminazları (TG2) serbest  amin grupları arasında ortak bağlar oluşturur. Transamidasyonda  gliadin peptidleri deamine olur. Reaksiyonda kalsiyum kofaktör, doku transglutaminazları TG2 ise endomisiyal antikorların     ( EMA ) otoantijenidir.       

                                                      

         

Fizyolojik düzeydeki çinko , doku transglutaminazları TG2’nin kalsiyum  bağlayıcı bölgelerine yerleşerek, serumda oluşan  IgA yapısındaki antikorların , kalsiyum aracılığıyla artmasını engeller.

Çinko çöliak hastalığı için esansiyel bir mikronutrienttir

Çinko eksikliğinde, barsaklarda,   enfeksiyonlar aracılığıyla oluşan enflammasyon, lamina propria  veya makrofajlardaki doku transglutaminazlarını TG2’yi aktive eder, gıdalarda bulunan  gliadindeki glutamini glutamik aside dönüştürür. Değişikliğe uğrayan peptidler, HLA moleküllerine bağlanır, proinflammatuar  T hücre yanıtı uyarılır, intestinal villuslardan interferon salgılanır, hücre yıkımı  başlar. Sekonder olarak da intestinal villus atrofisiyle hastalık tetiklenir.

Çöliak hastalarındaki Tip I diabet gelişiminde de çinko eksikliği, önemli bir risk faktörüdür.  

• Esposito C , Caputo I,Troncone R : New therapeutic strategies for coeliac disease : tissue transglutaminase as a target. Curr Med Chem . 14 ( 25 ) : 72-80 , 2007. 
• Stenberg P, Roth EB, Sjöberg K. Transglutaminase and the pathogenesis of coeliac disease. Eur J  Intern Med. 19(2):83-91,2007.
• Höberg L, Daniellson L, Jarleman s et al. Serum zinc in small children with coeliac disease. Acta Pediatr. 98(2):343-5,2009.