ÇİNKO ve TİROİD

Tiroid guddesinde transkripsiyon faktör 2,  tiroglobulin ve tiroperoksidaz gen ekspresyonlarıyla çinko içeren tiroglobulin ve tiroperoksidaz sentezler. Transkripsiyon faktörleri çinko bağlı sistein içerir. Çinko transkripsiyon faktörlerinin DNA’ya bağlanmasını sağlar.

Çinko tiroit hormonlarının sentez ve eylemlerinde rol oynar.

Tiroid hormon reseptörleri, steroid hormon reseptörleri gibi ‘zinc finger’ yapılar içerir, çinko eksikliğinde, tiroid hormon fonksiyonları bozulur.

 

Tiroid hastalıklarında, çinko homeostazisi, belirgin değişkendir.

Tiroit hormonları çinko homeostazisini, emilim ve atılımını etkiler.

Hipertiroidi:

Eritrosit çinkosu	düşük
Eritrosit karbonik anhidraz I	düşük
Plazma çinkosu	normal
İdrarla atılım	yüksek

İdrardaki çinko düzeyleri katabolik proçesi gösteren etkin bir endekstir.

  Zn-test Wako kit ‘le  eritrosit çinkosu:  

ötiroid	12.6 ± 1.3 mg/l (10.4-15.1)
sessiz tiroiditis	12.0 ± 1.6 mg/l  ( 9.5-14.2)
gestasyonel tirotoksikoz	11.8 ± 1.7mg/l (10.5-13.7)
hipertiroid Graves	7.3  ± 1.6 mg/l  (3.2-9.8 )

       ( Sayama N ve ark.)

Eritrosit çinkosu, hipertiroid Graves’ hastalarını, tranzien tirotoksikozlardan ayırt etmede, TSH- bağlayıcı inhibitor immunglobulinden  daha iyi bir endekstir.

Eritrosit çinkosu ,  plazma tiroksin (T4) ve triodotironin (T3) arasındaki negatif bağıntı, antitiroid ilaçlarla  tedaviye başladıktan dört hafta içinde belirgin düzelir, yaklaşık iki ay daha sonra  normal değerlere ulaşır.

Hipertiroidililerde, eritrosit çinkosu, glikozile hemoglobin ( HbA1c) gibi, birkaç ay önceki, tiroid hormon düzeylerini yansıtır.

·       Tiroksin , yumuşak dokulardaki çinko düzeylerini yaklaşık %50 azaltır.

Hipotiroidi:

  

Eritrosit çinkosu	yüksek
Saç   çinkosu	yüksek
Plazma çinkosu	düşük
Tükürük çinkosu	düşük
Lökosit çinkosu	düşük
İdrarla  atılım	düşük

İnsanlarda, hafif ve orta düzeyde çinko eksikliğinde, T4 normal, serbest fT3 düşük bulunur.

Çinko alımıyla zamanla serbest fT3, T3, TRH’ın endüklediği TSH normale döner rT3 azalır.

Subklinik hipotiroidi:  tiroid disfonksiyonunun ilk belirtisidir, hastalıktan öte bir sendromdur.

TSH	yüksek
FT4	normal
Serum çinkosu	düşük
Saç  çinkosu	düşük
Tükürük çinkosu	düşük

Klinik olarak  yorgunluk, anemi, soğuğa hassasiyet, kilo artışı, saç, tırnak yapılarının bozulması, depresyon gözlenir.

Hemodiyalizli nefropatililerde, olası oyun çağı dönemindeki Down sendromlularda serum, saç çinkosuyla ters bağıntılı TSH artışı ile karakterize subklinik hipotiroidililerde  çinko tedavisiyle   TSH   Down sendromlularda 6 ay , hemodializli nefropatililerde  9 ile 12 ay dolayında normal değerlere ulaşır.

    

Tiroit otoantikorları ile serbest fT3, TSH ve çinko arasında anlamlı bir bağıntı bulunmakta.

Çinko eksikliğinde antitiroid otoantikorları, TSH artmakta, serbest fT3 azalmakta.

Gluten, kazein içeren gıdalar  tiroit antikorlarının  artımasına neden olurlar.

Çinko ile metabolize olan D vitamini immün sensitivitenin düzelmesini sağlıyarak, tiroit otoantikorlarına karşı koruyuculuğa destek vermektedir.

Çinko fazlalığında, katalaz ve glutatyon peroksidaz inhibe olur, selenyum ve  thiol içeriği  azalır, antiroid ilaçlar gibi etkiyle , tiroid fonksiyonları süprese olur.

• Arthur JR. Beckett GJ. Thyroid function. British Med Bull. 55(3):658-668,1999.
• Kralik A. Eder K. Kirchgessner M. Influence of zinc and selenium deficiency on parameters relating to thyroid. Hormon Metabol Res. 28:233-236,1996.
• Civitareale D. Saiardi A. Falasca P. Purification and characterization of thyroid transcription factor 2. Biochem. 304:981-985,1996.
• Oliver J W. Sachan D S. Su P. Applehans F M : Effects of zinc deficiency on thyroid function. Drug Nutr Interact : 5(2): 113-24, 1987.
• Sayama N. Yoshida K. Mori K  et al. Measurement of red blood cell zinc concentration with Zn-test kit: discrimination between hyperthyroid Graves’ disease and transient thyrotoxicosis. Endocr  J. 45(6):767-72,1998.
• Kralik A. Eder K.  Kirchgessner M: Influence of zinc and selenium on parameters relating to thyroid hormone metabolism. Horm Metab Res : 28(5): 223-6, 1996.  
• Yoshida K: Erythrocyte carbonic anhydrase I and zinc concentrations in thyrotoxicosis reflect integrated thyroid hormone levels  over the previous few months. Rinsho Byori : 55(6):560-5, 2007.
• Wada L. King  J C. Effect of low zinc intakes on basal metabolic rate, thyroid hormones and protein utilization in a adult men. J Nutr. 116 (6): 1045-1053,1986.
• Tsou C T. Chen M D. Lin W T. Ho L T. Alterations of zinc levels in patients with thyroid disorders. Zhonghua Yi Xue Zhi (Taipei). 51(1):57-60,1993.
• Nishiyama S. Futagoisshi-Suginohara Y.  Matsukura M et al. Zinc supplementation alters thyroid hormone metabolism in disabled  patients with zinc deficiency. J Am Coll Nutr. 13(1): 62-7,1994  
• Licastro., Mocchegianı E. Zannetti M et al. Zinc affects the metabolism of thyroid hormones in children with Down syndrome: normalisation of thyroid stimuling hormone and  of reversal triiodothyronine plasmic levels by dietary zinc supplementation. Int J Neurosci. 65 (1-4): 259-268,1992.
• Bucci I. Napolitano G. Giuliani C et al. Zinc sulfate supplementation improves thyroid function in hypozincemic Down children. Biol Trace Elem Res. 67 (3): 257-268,1999.
• Yenigun A. Ozkinay F. Cogulu O et al. Hair Zinc Level in Down Syndrome. Downs  Synd Res Pract. 9 (2): 53-57,2004.
• Ertek S. Cicero A F G. Caglar O. Erdogan G. Relationship between serum zinc levels, thyroid hormones and thyroid volume following successful iodine supplementation. Hormones. 9 (3): 263-268,2010.

KIZAMIK  AŞISI

Kızamık aşısı,canlı attenüe (virülansı azaltılmış) bir aşıdır.

I. 12.ay bitiminde     II. İlkokula başlarken  (KKK)       

Kızamık, kabakulak, kızamıkçık üçlü aşı içinde iki kere yapılmalıdır.

Endemik kızamık salgınlarında aşılama 12. Aydan önce uygulanabilir:

I. 9.ay (kızamık)   II. 12.ay bitiminde(KKK)

III. 4-6yaş, ilk okula başlarken (KKK)

Anneden plasenta yoluyla bebeğe geçen antikorlar bebekleri ilk 4 ayda salt, 4-6. aylarda göreceli korur.

Doğal kızamık hastalığı geçiren annelerden bebeğe geçen antikorlar gitgide azalarak 11. aya kadar devam edebilir.

Kızamık aşılarıyla korunmuş annelerden bebeklere geçen antikorlar daha önceleri  de kaybolabilir.

 

İki yaşından önce kızamık hastalığı geçiren milyonda 8.5 çocukta, ortalama 7 sene sonra, süt çocukluğu döneminde aşılanmış,  tekrar aşılanmamış, milyonda 0.7 olguda, ortalama 3.3 sene sonra, sübakut sklerozan panansefalit (SSPE) görülebilir.

Sonuç: 12 aydan önce kızamık aşısı yapılan çocuklarda aşılanmadan en az bir ay sonra olmak üzere normal aşı takviminin uygulanması, SSPE’den koruyuculuk sağlaması için zorunludur.

Ender olarak viral enfeksiyonlar veya her tür aşıdan sonra görülebilen  akut dissemine ensefalomiyelit, otoimmün bir mekanizma ile oluşmakta.

Deneysel ensefalomiyelitler  ağız yoluyla alınan ÇİNKO ile önlenebildiğini gösterdi.

ÇİNKO,  IL6-STAT3 sinyal yolağıyla naive (bakir, antijenle karşılaşmamış) CD4+ T hücrelerinden patojenik Th 17 (Thelper) hücrelerinin  gelişmesini, otoimmün reaksiyonları etkinleştiren IL17-A (interlökin) salgılanmasını engelliyerek sağlamakta.

Dolayısıyla, fizyolojik dozlarda,  ÇİNKO alımlarıyla viral enfeksiyonlar ve aşılanmalara bağlı otoimmün hastalıklar bir düzeyde de olsa  önlenebilirler. 

 

Anne sütü ilk 4 ayda yeterli çinko sağlar.

0-6 ay          yeterli alım (AI):                  2 mg/gün

7-12ay        diyette önerilen miktarlar:  3 mg/gün 

• Johson CE. Nalın DR. Chui LW. Measles vaccine immunogenicity in 6- versus 15-month old infants born to mothers in the measles vaccine era. Pediatrics. 93(6P+1):939-44,1994.
• Garly ML. Martins CL. Balé C. Et al. Early two dose measles vaccination schedule in Guinech-Bissau: good protection and coverage of infancy. Int J Epidemiol. 28(2):347-352, 1999.
• Johnson CE. Darbari A. Darbari DS et al. Measles vaccine immunogenicity and antibody persistence in 12 vs 15 month old infants. Vaccine. 18(22): 2411-2415, 2000.
• Ota MO. Moss WJ. Griffin DE. Emerging diseases: measles. J Neuroviral. 11(5): 447-454,2005.
• Matsuzono Y. Narita M. Satake A. Measles encephalomyelitis in a patient with a history of vaccination. Acta Pediatrica Japonica. 37(3):374-376,1995.
• Nagai K. Mori T. Acute disseminated encephalomyelitis with probable measles
• vaccine failure. Pediatr Neurol. 20(5):399-402,1999.
• Keigo Nishida. Zinc in allergy, autoimmune and hard and connectives Diseases. P.268.Zinc in Human Health. I. Rınk (Ed). Ios Press 2011.
• Massilamany CH. Gangaplara A. Kim H et al. Copper zinc superoxide dismutase deficiency mice show increased susceptibility to experimental encephalomiyelitis induced with miyelin oligodendrocyte glycoprotein 35-55. Neuroimmunology. 256(1-2):19-27,2013.
• Schubert Cl. Guttek K. Gungreif K. Oral zinc aspartate treats experimental autoimmune encephalomyelitis. BioMetals. 27(6):9786-9788,2014.

ÇİNKO ve GEBELİK

Gebelik seyrinde günlük çinko gereksinimi belirgin artar.

Serum çinkosu, fizyolojik olarak, hemodilüsyon, hipoalbüminemi, hormonal değişiklikler, fetusa aktif transportla bağlı, 22. haftaya kadar azalır,  aynı düzeyde kalır.

Serum çinkosunun  birinci ve ikinci trimenonlarda  70 mg/dl, üçüncü trimenonda 60 mg/dl’ sınırında olması normal.

Genelde çoğu kez bu değerlerin altında bulunmakta.   

 Çinko, fitat, lifli, kalsiyumdan  zengin gıdalar, inek sütü,  yüksek dozda demir kullanımı, gastrointestinal hastalık,  viral veya bakteriyel enfeksiyon, plasental  taşınma, sigara, alkol, akut maternal enfeksiyon, akut stres, ağır egzersiz,  bazı ilaçlar ( proton inhibitörleri v.b), saç boyaları, şampuanlar, elektrikli saç aletleriyle sekonder azalır.

 Serum çinkosuyla birlikte, kan lökositleri, bağıntılı olarak fetal lökosit çinko düzeyleri de etkilenir.

 Çinko eksikliği, fetal büyüme ve konjenital anomaliler yanında, enfeksiyonlara yatkınlığı da artırdığından, gebelikten önce ve erken evrede, çinko düzeyleri çok önemlidir.

Annede çinko eksikliği, normalden fazla saç dökülmesi, cilt problemleri (dermatitler, akne v.b), tırnak bozuklukları, iştahsızlık,  halsizlik ,anemi, enfeksiyonlara yatkınlık yapar.

Gebede çinko eksikliğinin neden olabileceği etkiler

·        Plasentada dekolman

·        Travayın uzaması

·        Uterus ruptürü

·        Erken membran ruptürü

·        Atonik kanamalar

·        Preeklampsi

·        Lenfoid doku, nötrofil disfonksiyonu

·        Gamma globulin yapım azalması.

Fetusta  çinko eksikliğinin neden olabileceği etkiler

·        Ölü doğum

·        Spontan abortus

·        Preterm, LBW

·        Konjenital malformasyonlar

·        Teratojenik etki

·        Fetal distres

Konjenital malformasyonlar

• Anansefali
• Nöral tubuler defekt
• Sakral agenezis
• Serebellum, serebrumda büyüme ve matürasyon yetersizliği
• Teratomlar
• Kurt ağzı, Tavşan dudağı
• Polidaktili, sindaktili

Kemiklerde bozukluklar:

·        Baş kemikleri

·        Omurlar, kaburgalar

·        Uzun kemikler, parmaklarda yapışıklık veya aplazi,

·        Mikrognasi

·        Damak yarığı

·        Yumru ayak

Patogenez :

                       

a) Timidin kinaz yetersizliğinde timidin DNA’ya yeterince enkorpore olamaz.: defektif DNA

b)Nestin nöral kök hücrelerde ve genç nöronlarda yer alan filamantöz bir proteindir. Çinko eksikliğinde nöroanatomik bozukluklar ve davranış anomalilileri

c)Oksidatif strese karşın metallotionein  MT-I ve MT-III yapılamaz

d) Ağır çinko eksikliğinde, nükleik asit ve protein sentezinde, hücre büyümesi, morfogenez ( embriyonal doku farklılaşması) etkilenir, anormal tubulin polimerizasyonu sonucu  hücre motilite ve gelişiminde azalma, kromozomal defektler, aşırı hücre ölümleri, hücre mambranlarında aşırı lipid peroksidasyonu gelişmesi, teratojenik etki .

Yenidoğan

• Neonatal asfiksi
• Respiratuar distres sendromu
• Neonatal sepsis
• LBW
• Yenidoğan sarılığı
•   Çinko, enterohepatik non konjüge bilirubin dolaşımını azaltır
• Nörobehavioral  gelişme geriliği.  

Annenin çinko düzeyi ile gebelik komplikasyonları arasındaki bağıntı ile ilgili, hayvan çalışmalarında fetal büyüme geriliği ve malformasyonlar arasında tam bir bağıntı bulunmasına karşın, insanlarda yapılan çalışmalar arasında tam bir konsensüs bulunmamakta.

Tamura T, Goldenberg RL (1996),  anne çinko düzeyi ile fetal büyüme arasında anlamlı bağıntının, 1977 ile 1994 yılları arasında yapılan 41 çalışmadan 17’sinde  bulunduğunu bildirdi. 

Gestasyonel çinko eksikliğinin yenidoğanlara immünolojik etkileri

İlk jenerasyon  (Fare ve Rhesus maymunları)	Diğer jenerasyonlar (Fare)
Lenfoid organlar : Timus ve dalakta küçülme
B-hücreleri Hipogammaglobulinemi Persistan IgM eksikliği Tranzien IgA ve Ig G2 eksikliği Antikor yanıtında bozulma	B-hücreleri: Süprese IgM düzeyleri
T-hücreleri Proliferatif yanıt yetersizliği Deprese nötrofil fonksiyonu Kemotaksi Fagositoz	T-hücreleri: Yetersiz proliferatif yanıt

Hafif ve orta düzeyde çinko eksikliği olan hayvanlarda belirlenen immün yetmezlik parametreleri , insan çalışmalarında da bulundu.

Prenatal çinko eksikliği, çocukların bağışıklık sistemini  etkilemekte:  hipogammaglobulinemi , T lenfosit bağıntılı antijenlere antikor yanıtı,

T lenfosit proliferasyon yetersizliği, süt çocuklarında aşılara yanıt azalması, sağlık sorunları oluşturmakta.

 İnsanlardaki immün defektler, hayvanlardaki gibi, sonraki jenerasyonlara nakledilebileceği, irreversibl olması olasılığı, Beack ve ark.(1983) tarafından vurgulandı.

•   Wang F D. Maternal Zinc Deficiency impairs Brain Netsin Expression in Prenatal and Postnatal Mice, Cell Res. 11:135-41,2001.
•  
• King J C. Determinants of maternal zinc status during pregnancy. Am J Clin Nutr.  71(suppl): 1334S-43S,2000.
• Tamura T. Goldenberg R L. Zinc nutriture and pregnancy outcome. Nutr Resear. 16: 139-81,1996.
• Tamura T. Goldenberg R L. Johnston K E.  Dubard M. Maternal plasma zinc concentrations and pregnancy outcome. Am J Clin Nutr 71:109-13,2000.
• Prema K. Comparative study of serum zinc, copper, manganese and iron in preeclamptic pregnant women. Biol Trace Elem Res 154: 14-20, 2013.
• Rafeeinia A. Tabandeh A. Khajeniazi S. Marjani A J. Serum copper, zinc and lipid peroxidation in pregnant women with preeclampsia in Gorgan. The Open Biochemistry journal. 8: 83-88,2014.
• Overview of Zinc Nutrition. Food and Nutrition Bulletin. Vol 25, no. 1 (supplement 2), 2004, The United Nations University.
• Wellinghausen N. Immunobiology of gestational zinc deficiency. Br J Nutr. May; 85(suppl 2):S81-6,2001.
• Favier M. Hininger-Favier I: Zinc and Pregnancy, Gynecol Obstet Fertilité 33(4):253-8,2006.
• Shah D. Sachev H P. Zinc Deficiency in Pregnancy and Fetal outcome,    Nutr Rev. 64(1):15-30,2006.
• Cavdar A O. Arcasoy A. Baycu T. Himmetoglu O. Zinc deficiency and anencephaly in Turkey. Teratology . 22(1):141,1980.
• Cavdar A O. Bahceci M. Akar N et al. Zinc status in pregnancy and occurrence of anencephaly in Turkey. J Trace Elem Electrolytes Health  Dis. 2(1):9-14,1988.
• Cavdar A O. Bahceci M. Akar N. Dincer F N. Erten J. Maternal hair zinc concentration in neural tube defects in Turkey. Biol Trace Elem Res. 30(1):80-5,1991.
• Cavdar A O. Bahceci M. Akar N. Erten J. Yavuz H. Effect of zinc supplementation  in a Turkish woman with two previous anancephalic infants. Gynecol Obstet Invest. 3282:123-5,1991.
• Erikson U J. Diabetes in pregnancy: Retarded Fetal Growth, Congenital Malformations and Feto-Maternal Concentrations of Zinc, Copper, Manganese in The Rat. J Nutr. 114: 477-484, 1984.
• Uriu-Hare J Y. Stern J S. Reaven G M. Keen C I. The effect of maternal diabetes on trace element status and fetal  development in the rat. Diabetes. 34: 1031-1040,1985.
• Uriu-Hare J Y. Stern J S. Keen C I. Influence of maternal dietary Zn intake on expression of diabetes-induced teratogenicity in rats. Diabetes. 38: 1282-1290,1989