COVİD-19 ve KOKU-TAT KAYBI
Grip
ve soğuk algınlığının etkilerinden olan koku-tat kayıpları COVİD-19
enfeksiyonunda da gözlemleniyor.
COVİD-19 hastalığının başlangıç dönemlerinde tanı koydurucu
olabileceği ileri sürülen bu parametrelerin nedeni araştırılıyor.
Harvard üniversitesinde yapılan çalışmalarda burun kökündeki
hücrelerde bulunan iki gendeki ekspresyon bozukluğunun sorumlu olabileceği
bildirildi.
Bilindiği
gibi ÇİNKO binden fazla gen ekspresyonu sağlayabilen bir mineraldir.
KOKU:
burun kanalında lamina kribriformis, septumda bulunan nöroepitellerin
reseptörleri aracılığıyla bulbus olfaktoriusa bağlanır, etkinlik sağlar.
Koku
alma hücreleri çinko aracılığıyla 30 ile 60 günde bir yenilenir.
TAT:
Tat tomurcuklarındaki hücreler aracılığıyla
sağlanır. Tat tomurcuklarında bulunan 3 tip hücreden hücre tipI’de
sentezlenen ‘Glutatyon-S-transferaz’ enzimi bulbus olfaktoriusun epitel
hücrelerini, peroksitlerin toksik
etkilerinden korurlar.
PAROTİS,
submandibular guddeler, asinar sekretuar granüllerinde, ÇİNKO bağıntılı
metalloenzim, karbonik anhidraz VI, tat tomurcuklarındaki kök hücrelerde
bölünme,differansiasyon, proliferasyon sağlar, matürasyonu endükler, koku ve
tat almada etkin rol oynar.
ÇİNKO
eksikliğinde, tükrükte bulunan TIMPI (doku metalloproteinaz inhibitörü ve MMP3
(metalloproteinaz 3) eksikliğine bağlı olarak TUZ tadını alma hissi azalır.
COVİT-19
salgını toplumda önemli bir STRES sorunu oluşturdu.
STRES:
hipotalamustan salgılanan kortikotropin serbeşleştirici faktör (CRF), hipofiz
ön lobundan az miktarda ACTH salgılatır- stresörler etkisiyle bu salınım 20
misli fazla artarak böbrek üstü korteksinden KORTİZOL salınımını fazlalaştırır.
KORTİZOL meallotionein 1 ve 2 (A ve B)
ile çinko taşıyıcı protein ZnT1’i artırarak çinkonun karaciğere depolanmasını sağlar. Kortizol
idrarla atılımını da arttırarak serum çinkosunu belirgin azaltır.
Serumda çinko eksikliği, timüs guddesini
atrofiye ederek bağışıklık sistemini de yetersizleştirir.
COVİD-19
seyrindeki IL 6 fırtınası ile ÇİNKO arasında negatif bir etkileşim bulunuyor.
IL-6,
gp130, Janus kinase aracılığıyla STAT-3 fosforilasyonu sağlıyarak Th17
sentezlenmesiyle otoimmün, enfeksiyöz, nörodejeneratif ,kanser gibi
hastalıkların patogenezinde önemli rol oynar.
Çinko,
STAT 3 fosforilasyonunu engelleyerek bu mekanizmaların gelişimini engellemeğe
çalışır. Diğer bir deyimle IL6 artışı çinkonun azalmasına yol açar.
60
yaş ve üzeri bireylerde, yaşa bağlı olarak değişik faktörlerin etkisiyle vücut ÇİNKO
değerleri oldukça düşüktür.
HİPERTANSİYON,
KALP DAMAR HASTALIKLARI seyrinde kullanılan ACEI inhibitörleri ve/veya idrar
söktürücüler (Tiazid,furozemid v.b) belirgin ÇİNKO kayıplarına yol açar.
Özellikle ACEI inhibitörlerinin önemli yan etkileri arasında KOKU-TAT kayıpları
yer alır.
ACEI
kullanımı seyrinde gelişen demir eksikliğine bağlı anemi, DEMİR tedavisine yanıt vermez. ÇİNKO alınmaya
başladıktan sonra düzelir.
COVID-19
olgularında görülen semptomlar, Çinko eksikliğinin neden olduğu semptomlarla
büyük benzerlik göstermektedir.
Koku ve tat kaybı ve diğer
semptomlar COVID-19 enfeksiyonun farklı aşamalarında oluşan çinko
eksiklikleriyle bağlantılı olabilir mi?