ÇİNKO ve İSHALLER

  

Enterik patojenlerin (salmonella thyphi, salmonella grup A,B,C,D,E,  Echerichia coli, enterobakter, şigella, vibrio kolera), in vitro üremeleri, çinko ile inhibe olur.

 Çinko eksikliğinde, guanilat siklaz C’nin, endojen bir ligandı olan uroguanilin  artar,  E.coli’nin ısıya dayanıklı enterotoksinini bağlar , CTFR’yi ( cystic fibrosis transmembrane  conductance regulator) aktive eder, sekretuar ishale yol açar.  

EPEC (enteropathogenic Escherichia coli) enfeksiyonu, ince barsakta aşırı ATP salınımını tetikler. ATP, barsak lumeninde, ADP, AMP ve adenozine ayrılır. İnce barsaktaki ecto-5’nucleotidase (CD73), 5’AMP’yi , intestinal hücrelerden sıvı sekresyonunu artıran, EPEC’in çoğalmasını sağlayan, adenozine dönüştürür. Çinko, 5’AMP etkinliğini, EPEC çoğalmasını, bloke ederek, EPEC enfeksiyonuna bağlı sekretuar ishallerin tedavisinde,  yararlı olur.

Sigellozisli çocuklarda, çinko, Ipa-spesifik (plasmid-encoded antijen) immunglobulin G yanıtını , kontrol grubuna göre, belirgin artırır.

Kolera enterotoksini, enterosit kriptalarındaki mukozada, cAMP, intrasellüler kalsiyum- kalmodulin kompleksini artırarak, klor kanallarının açılmasına bağlı, sekretuar ishal oluşturur. Çinko , cAMP ve kalsiyum-kalmodulin komplekslerini inhibe eder, ishal süresini ve feçes atılımını belirgin azaltır.

AIDS  seyrinde, Tat (transactivator- transfer factor) barsakta Na-D-glukoz simpoter’i (SGLT-1) etkisizleştirerek , barsak disfonksiyonu, intestinal atrofi, karbonhidrat malabsorpsiyonuyla ishale yol açar.  HIV-1, virotoksini, gp-120’ ishal oluşumunda rol alırlar. AIDS ishallerinde, çinko, timulin aktivitesini, intestinal hücre proliferasyonunu artırır, sekresyonu azaltır.

 ‘Leaky gut syndrome’ intestinal permeabilite artışıyla bakteriler, toksinler, gıdalar, barsak duvarındaki hücreler arasından sızarlar. Büyük moleküllü yabancı antijenlerin geçişleri, yorgunluk, şişkinlik, barsaktaki detoksifikasyon yetersizliğine bağlı kimyasal sensitivite, toksin geçişleriyle karaciğerde yük artışı, kronik  ve otoimmün hastalıkların gelişiminden sorumludur: Crohn hastalığı, romatoit artrit, lupus, mültipl skleroz, tiroidit v.b. çinko, intestinal geçirgenliği düzelterek, remisyon sağlar, rölapsı azaltır. 

Nitrit oksit (NO),  guanozin trifosfat (GTP)’dan, siklik guanozin monofosfat (cGMP) oluşturur. cGMP, protein kinaz G ve C aracılığıyla barsakta  Cl-/OH- değişimini engeller. cGMP, foofodiesteraz (PDE) aracılığıyla cAMP’ye dönüşerek Cl- sekresyonunu artırır veya Na ve Cl- emilimini azaltır.  Enflammatuar barsak hastalıklarında, artmış NO aracılığıyla oluşan ishaller, çinko’nun  iNOS ( inducible nitric oxide synthase) aktivitesini redüklemesiyle düzelir.  

İshalli çocuklarda WHO/UNICEF , 10-14 gün süreyle,  <6 aydan küçüklerde 10mg/gün, 6-59 ay arasında 20 mg/gün elementel çinko önermekte. 6 aydan küçüklerde çinko yeterince  etkili olamamasına karşın, 6-59 ay arasındakilerde, akut ishallerde, serum çinko düzeyleriyle bağıntısız, persistan ishallerde,  serum düzeyleriyle bağıntılı olarak,  süre, feçes sayısı, feçes miktarı,  belirgin, anlamlı azalır. 

WHO çinkonun , bir defada verilebileceğini belirtmekte,  tek dozda  1/3 çocukta, regürjitasyon oluştuğundan, bölünmüş dozlarda kullanma, , sorunu, bir düzeyde azalttığı gibi biyoyararlılığı artırır.   

  Çinko  , yetersiz immün sistemi iyileştirir, retinol bağlayıcı protein sentezine destek verir, karaciğerden A vitamini taşınmasını  sağlar, enfeksiyöz ishalleri , intestinal geçirgenliği, ishal prevalansını azaltır, su ve elektrolit taşınmasını, fırça kenar enzim fonksiyonlarını sağlar, mitotik endeksi artırarak intestinal epitel dokusunu tamir eder.

KAYNAKLAR

• Surjawidjaja J E. Hidayet E. Lesmana M. Growth inhibisyon of enteric pathogens by zinc sulfate: an in vitro study. Med Princ Pract. 13(5).186-9,2004.
• Blanchard R K. Cousins R J. Regulation of intestinal gene expression by dietary zinc: induction of uroguanylin mRNA by zinc deficiency. J Nutr. 130(5S):1393,S-8S,2000.
• Wappir R A. Zinc deficiency, malnutrition and the gastrointestinal tract. J Nutr. 130(5S suppl): 1388S-92S,2000.
• Crane J K. Hoque K M. Zinc for Infectious Diarrhea in Developed Countries. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutrit. 46: 1-2,2008.
• Crane J K. Naeher T M. Shulgina I et al. Effect of zinc in enteropathogenic Escherichia coli infection. Infect Immun 75(12):5974-84,2007.
• Raqib R. Roy S K. Rahman M J et al. Effect of zinc supplementation on immune and inflammatory responses in pediatric patients with shigellosis. Am J Clin Nutr. 79(3):444-50,2004.  
• Roy S K. Hossain M J. Khatun W et al. Zinc supplementation in children with cholera in Banglades: randomised controlled trial. BMJ 336(7638):266-8,2008. 
• Berni C R.et al. Inhibitory effect of HIV-1 Tat protein on the sodium-D-glucose symporter of human intestinal epithelial cells. AIDS. 20(1):5-10,2006.
• Sturniolo G C. Di leo V. Ferronato  A et al. Zinc supplementation tightens’ leaky gut ‘ in Crohn’s  disease. Inflamm Bowel Dis. 7(2).94-8,2001.
• Lukacik M. Thomas R L. Aranda J V. A meta-analysis of the effects of oral zinc in the treatment of acute and persistent diarrhea. Pediatrics 121(2):326-36,2008.
• Scrimgeour A G. Lukaski H C. Zinc and diarrheal disease: current status and futur perspectives Curr Opin Clin Nutr Metab Care 11(6):711-7,2008.
• Altuf W. Perveen S. Rehman K U et al. Zinc supplementation in oral rehydration solutions: experimental assesment and mechanism of action. 21(1):26-32,2002.
• Fisher Walker C L. Black R E. Micronutrients and diarrheal disease. Clin Infect Dis. 45(suppl 1): S73-S77,2007.
• Folwaczny C. Zinc and diarrhea in infants. J Trace Elem Med Biol. 11(2):116-22,1997.
• Polat TB. Uysalol M. Çetinkaya F. Efficacy of zinc supplementation on the severity and duration of acute diarrhea  in young children Pediatr Int. 45:555-559,2003.