ÇİNKO ve YARA –YANIK-BACAK ÜLSERLERİ

• Diabetes Mellitus ayak ülserleri
• Varis ülserleri
• Dekübitüs ülserleri
• Orak hücreli anemi ayak ülserleri
• Herpes
• Aftöz stomatit
• Sızıntılı egzema
• Cerrahi yara
• Yanık
• Travma
• Pilonidal sinüs
• Radyoterapi, mukoza-deri lezyonları

Yara onarımlarının her evresinde çinkoya ihtiyaç vardır.

• hemostaz, enflammasyon, çoğalma ve yapılanmada
• metalloproteinokinazların (MMP_S) yapımında,
• metalloproteinaz doku inhibitörlerinin (TIMP1) ,
• timozin beta-4 ( aktin bağlayıcı protein),
• ‘lysyl oxidase’(kollagen, elastin yapımında
• deride esansiyel yağ asidi sentezi,
• A vitamini taşıyıcı protein (retinol bağlayıcı protein),
• Ekstrasellüler süperoksit dismütaz (ESOD),
• büyüme faktörleri ( EGF, VEGF, IFN-g v.b),
• reepitelizasyon,
• keratinositlerde çoğalma,
• farklılaşma,
• göç,
• angiogenezis,
• fibroblast proliferasyonu, 
• antienflammatuar etkinlik,
• proenflammatuar sitokinlerinin ( IL6, TNF-a  v.b)  inhibisyonunda çinko önemli bir rol oynar .

  Cerrahi girişimlerin, travmaların, yanıkların oluşturduğu stres, afferent sinirlerle hipotalamo-hipofizer aksı etkiler, ACTH salgılayıcı hormon aracılığıyla sürrenal zona fasikülatasından kortizol salınır,  idrarla çinko atılımını artar , akut faz reaktanlarıyla uyarılan metallotioneinler çinkoyu , karaciğer havuzuna depolar, yaralardaki polimorf nüveli lökositlerden salgılanan kalprotektin, lokal olarak çinko bağlar, serum çinkosu düşer,  steroidler metabolize olamaz,  bağışıklık sistemi süprese olur, retinol bağlayıcı protein yapılamaz, mitotik endeks, hücre çoğalması, ESOD, metalloproteinazlar azalır, proenflammatuar sitokinler artar, yara iyileşmesi yavaşlar.

Yanıklı hastalarda oluşan eksüdayla, altıncı saatten itibaren azalmağa başlıyan plazma çinkosu, 14. günde en düşük düzeylere (marjinal ) ulaşır. Çinko statusu ile reaktif oksijen türleri (ROS), mikrovasküler permeabilite, sıvı kaybı, eskar oluşumu, ensüline direnç arasında belirgin bir bağıntı bulunur. Oral  çinko ile dördüncü günden itibaren kontrol altına alınabilen yan etkiler azalmaya , metalloproteinazlar aracılığıyla dokular yeniden yapılanmağa başlar.  

Serum çinkosu <100 mg/dl , plazma:< 85 mg/dl’ de yaraların iyileşmesi gecikir. 

Çinko düzeyi düşük olan bacak ülserli, dekubituslu hastalar, oral tedaviden yararlanır. Çinko düzeyi normal hastalarda, lokal defansla süperenfeksiyonları,  nekrotik materyeli azaltan, kollajenolitik aktiviteyi uyaran, epitelizasyonu artıran  topikal çinko (çinko oksit), oral tedaviden daha yararlıdır.

Çinko, steroid kullananlarda  iyileşmesi geciken yaraların, pilonidal sinüslerin reepitalizasyonla kapanma sürecini kısaltır.

Farklı hastalıklarda, çinkonun, profilaksi ve tedavi dozları değişiktir.  Akut yaralarda, en az 10 gün,  çocuklarda: 1mg/kg/gün , erişkinlerde: 30mg/gün ,  oral elementel çinko kullanılması önerilmektedir.  

KAYNAKLAR

• Wilkinson EAJ. Hawke C I. Does oral zinc aid the healing of chronic leg ulcers. Arch Dermatol. 134:1556-60,1998.
• Sholl D. Langkamp-Hanken B. Nutrient recommadation for wound healing. J Intraven Nurs. 24(2):124-32,2001.
• Vu T H, Werb Z. Matrix metalloproteinases. Genes Development, 14(17): 2123-33,2000
• Visse R, Nagase H. Matrix, Metalloproteinases and Tissue inhibitors of Metalloproteinases. Circulation Research, 92:827-64,2003.
• Kunimoto B T. Management and Prevention of Venous Leg Ulcers. Ostetomy/Wound Management , 47(6):36-49,2001
• Lansdown A B, Mirastschijski U, Stubbs N et al. Zinc in wound healing: theoritical, experimental, and clinical aspects. Wound Repair Regen. 15(1):2-16,2007.
• Mechanick J L. Practical aspects of nutritional support for wound-healing  patients.
• Am J Surgery. 188:52S-56S,2004.
• Khorasani G. Hosseinimehr S J. Kaghazi Z. The alteration of plazma’s zinc and copper levels in patients with burn injuries and the relationship to the time after burn injuries. Singapore Med J. 49(8):627-30,2008.
• Claeyssen R. Andriolli-Sanchez M. Arnaud J et al.  Effect of sub-deficient zinc status on insulin sensitivity after burn injury in rats. Biol Trace Elem Res. 127(2):132-42,2009.
• Diwan P V. Tilloo L D. Kulkarni D R. Influence of zinc sulphate on steroid depressed wound healing. Indian J Pharmacol. 11(4):257-64,1979.
• Agren MS. Studies on zinc in wound healing. Acta Derm Venerol suppl.     154:1-36,1990.
• Isaksen B, Fagerhol MK. Calprotectin inhibits matrix metalloproteinases by sequestration of zinc. Mol Pathol. 54(6):289-92,2001.
• Femiano F, Gombos F, Scully C. Recurrent herpes labialis: a pilot study the efficacy of zinc therapy. J Oral Pathol Med. 34(7):423-5,2005.
• Sharqui KE, Najim RA, Al-Dori WS, Al-Havani RK. Oral zinc sulphate in the treatment of Behcet’s  disease: a double blind cross-over study. J Dermatol. 33(8):541-6,2006.
• Lin LC, Que J. Lin LK, Lin FC. Zinc supplementation to improve mucositis and dermatitis in patients after radiotherapy for head-and-neck cancers: a double blind, randomised study. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 65(3):745-50,2006.